Poniedziałek, 18 sierpnia 2025 r. 
REKLAMA

W Tropiach i w Tropiu

Data publikacji: 2018-04-20 15:08
Ostatnia aktualizacja: 2018-04-25 09:48

Do uniwersyteckiej poradni językowej przyszedł e-mail ze Starostwa Powiatowego w Strzyżowie, dotyczący tytułowej nazwy geograficznej: „Proszę o poradę, jak powinnam prawidłowo odmienić wieś Tropie (powiat strzyżowski) przez przypadki. Nazwa wsi została prawdopodobnie utworzona od imienia Tropa - osadnika lub właściciela wsi”. 

Pochodzenie nazwy własnej może mówić wiele o historii miejscowości, ale nie zawsze ma wpływ na jej odmianę przez przypadki. Nazwa Tropie ma bowiem różną gramatykę w zależności od tego, o której wsi mówimy. W „Słowniku nazw miejscowości i mieszkańców” wydanym w 2007 roku przez PWN hasło Tropie występuje dwa razy. Nazwa wsi Tropie znajdującej się w Rzeszowskiem ma w dopełniaczu postać Tropi, a w miejscowniku: w Tropiach, ale Tropie leżące w Nowosądeckiem ma w dopełniaczu formę Tropia, w miejscowniku zaś - w Tropiu.

Okazuje się więc, że ta sama nazwa może mieć różną postać gramatyczną. W Rzeszowskiem Tropie występują w liczbie mnogiej, o czym świadczy forma łączącego się z nazwą zaimka wskazującego: te Tropie, w tych Tropiach. W Nowosądeckiem natomiast Tropie ma formę w liczby pojedynczej i rodzaj nijaki: to Tropie, w tym Tropiu. 
 To nie jest jakaś wyjątkowa sytuacja, że nazwy mające taką samą postać występują raz w liczbie pojedynczej, raz w liczbie mnogiej. W przywoływanym słowniku podane są przykłady dwóch nazw zakończonych na –e: Kolonowskie i Końskie. Pierwsza nazwa ma rodzaj nijaki, dlatego przybiera formy liczby pojedynczej: Kolonowskie, Kolonowskiego, w Kolonowskiem. Druga nazwa – Końskie – występuje w liczbie mnogiej: Końskie, Końskich, w Końskich.

Nieco bliżej Szczecina także znajdziemy nazwy miejscowości mające podobną budowę, lecz różną gramatykę. Mam na myśli Banie i Osie. Pierwsza z nich ma postać liczby mnogiej: te Banie, w tych Baniach, druga zaś trwa w liczbie pojedynczej: to Osie, w tym Osiu. Celowo użyłam w odniesieniu do Osia słowa „trwa”, gdyż Banie na przestrzeni kilkudziesięciu lat zmieniły formę gramatyczną. W wydanym w 1984 roku „Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL” Stanisława Rosponda nazwa Banie notowana jest w liczbie pojedynczej: to Banie, tego Bania, w tym Baniu. Dziś jednak nazwa Banie używana jest w liczbie mnogiej, o czym można się przekonać, przeglądając internetową stronę gminy.

Dla porządku tylko chcę przypomnieć (choć przecież czytelnicy „Językowej corridy” wiedzą to doskonale), że nazwy regionów: Zachodniopomorskie, Rzeszowskie, Nowosądeckie itp. mają formę liczby pojedynczej, odmieniają się jak przymiotniki (Zachodniopomorskiego), w narzędniku i miejscowniku mają końcówki –em: w Zachodniopomorskiem, a piszemy je od wielkiej litery. Natomiast przymiotniki pospolite utworzone od nazw geograficznych piszemy małą literą i odmieniamy „normalnie”: w województwie zachodniopomorskim.

Ewa Kołodziejek