W oceanie zgrozy i lęku o przyszłość są i przyjemne chwile. Taką przyjemność sprawił mi pan Marek, który zwrócił się z pytaniem o poprawność form nazwy miejscowej Wicie. Pytanie wywołało miłe wspomnienia, bo w Wiciu przed laty spędzałam z najbliższymi wakacje i zawsze byłam zachwycona spokojnym urokiem tej nadmorskiej miejscowości.
Także i pan Marek spędzał tam często letnie dni, ale oprócz zażywania odpoczynku rozmyślał też nad poprawnością nazwy. Pisze bowiem tak: „Uprzejmie proszę o opinię na temat odmiany nazwy Wicie, miejscowości w gminie Darłowo. Przez wiele lat mieszkańcy i przybyli nowi „osadnicy” różnie ją przeinaczali: Wici, Witowo itp. Ja zawsze upierałem się przy nazwie Wicie, bo zawsze jeździłem do Wicia i odpoczywałem w Wiciach”.
Wicie, tak jak dobrze znana szczecinianom nazwa Świnoujście, przybiera w odmianie formy liczby pojedynczej (łączy się z zaimkiem to). Tak samo zachowują się inne podobne nazwy: Świecie, Zawiercie, Unieście: Jeździmy więc do Wicia, Świnoujścia, Świecia, Zawiercia, Unieścia, odpoczywamy w Wiciu, Świnoujściu, Świeciu, Zawierciu, Unieściu.
Jednak nie wszystkie nazwy miejscowe mają tak prostą i jasną odmianę. Niektóre – mimo podobnej budowy – przybierają formy liczby mnogiej, np. Kopcie, Kopci, w Kopciach. Ale są i takie, których gramatyka przyprawia wręcz o zawrót głowy, na przykład kaszubskie Swornegacie. Etymologicznie w nazwie są dwa słowa: swora, tj. ‘warkocz, plecionka korzeni’, i gacić, czyli ‘uszczelniać, opatrywać, okładać, obtykać’. Jak widać, skojarzenie z gaciami – choć powszechne – jest całkiem nieuzasadnione. Mimo to mieszkańcy miejscowości postanowili je wykorzystać do promocji regionu i stworzyli lokalny produkt: prawdziwe, koronkowe, piękne białe „gacie” wzorowane na XIX-wiecznej bieliźnie.
Nie wpłynęło to jednak na ustabilizowanie gramatyczne nazwy. Niemieszkańcy, kojarząc ją z gaciami, używają dopełniaczowej formy Swornychgaci i mówią o Swornychgaciach. W Wykazie urzędowych nazw miejscowości w Polsce dopełniacz ma formę Swornychgać, a miejscowi mówią w liczbie pojedynczej: Swornegaci. Co więc radzić? Zwykle za ostateczne kryterium uznaje się lokalny zwyczaj językowy, ale że Swornegacie to wieś licząca około 1000 mieszkańców, ich zwyczaj raczej nie zdominuje powszechnego kojarzenia nazwy z rzeczownikiem gacie, przybierającym tylko formy liczby mnogiej.
A wracając do Wicia, będącego przecież bohaterem felietonu, i do pana Marka, który używa tej nazwy raz w liczbie pojedynczej, bo jeździ do Wicia, a raz w liczbie mnogiej, bo odpoczywa w Wiciach… Być może bywał w Wiciu częściej niż ja i wie coś o gramatycznym rozchwianiu tej nazwy. Ja takiego rozchwiania nie zauważyłam. W urzędowym wykazie nazw miejscowości Wicie zachodniopomorskie i Wicie łódzkie przybierają formy liczby pojedynczej, w dopełniaczu: Wicia. Ale Wicie mazowieckie mają formę mnogą z dopełniaczem: Wici.
I bądź tu mądry! Chyba tylko lokalni mieszkańcy poprowadzą nas właściwą ścieżką.
Ewa Kołodziejek
